به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، زمین لرزه‌ای به بزرگی ۴.۸ در دقایق اولیه بامداد روز ۲۱ بهمن ۱۳۹۷ در استان خوزستان در غرب ایذه (۳۰ کیلومتری) و جنوب شرق مسجد سلیمان(۳۵ کیلومتری) و ۹ کیلومتری جنوب شرق شهر گلگیر از توابع شهرستان مسجد سلیمان در ارتفاعات آسماری رخ داد.

دکتر علی بیت‌اللهی رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی مشخصات زلزله را برای خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی تشریح کرد و گفت: مختصات رومرکز زلزله ۴۹.۵۸۲ طول و ۳۱.۷۲۷ عرض جغرافیائی و عمق آن ۱۴.۵ کیلومتر و ساعت وقوع ۰۰:۵۶:۲۳  توسط مرکز لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران گزارش شده است(شکل۱).

وی ادامه داد: فاصله رومرکز زلزله از شهر اهواز نیز ۹۷ کیلومتر است و در شمال شرقی اهواز واقع می‌شود. همچنین، مختصات کانونی زمین لرزه در حوزه شهرستان مسجد سلیمان و در جنوب آن قرار دارد که به دلیل نزدیکی به مرکز جمعیتی ایذه توسط مرکز لرزه نگاری بنام زلزله ایذه گزارش شده است.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی توضیح داد: محدوده رومرکزی از نظر جمعیتی تنک و کم تراکم بوده و تا لحظه تدوین این گزارش بر حسب تماس با مدیر بحران استان و دبیر کارگروه زلزله استان، خسارت های جزئی از زمین لرزه در محدوده شهر گلگیر که در فاصله ۹ کیلومتری و در شمال غرب رومرکز قرار دارد(نزدیکترین شهر به رومرکز) گزارش شده است.

رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفت: مورفولوژی (ریخت شناسی) محدوده اطراف رومرکز زلزله کوهستانی و رشته کوه های زاگرس با دره های میان کوهستانی با راستای شمال غرب – جنوب شرق سیمای گستره کانونی زلزله را شکل داده است. رومرکز زلزله از آبادی آسماری ۱۰ کیلومتر فاصله داشته و در شمال غربی آن قرار گرفته که یادآور آهک های معروف آسماری در ایالت لرزه زمین ساختی زاگرس است.

به گفته وی، در غرب رومرکز زلزله نیز مرز فروافتادگی دزفول باز در امتداد شمال غرب – جنوب شرق گستردگی طویلی دارد که حد فاصله جلگه های غربی بعد از گذر از سامانه گسلی پیشانی کوهستان است.

شکل۱- موقعیت رومرکز زلزله ۴.۸ ایذه

بیت الهللی پیش لرزه ها و پس لرزه های زلزله ایذه را دو پیش لرزه برشمرد و گفت: زلزله ۴.۸ ایذه تا ۸ ساعت بعد رخداد(زمان تدوین این نوشتار) پس لرزه ای نداشته است، در حدود دو ساعت و بیست دقیقه پیش از رخداد، با دو پیش‌لرزه در مجاورت رومرکز همراه بوده است.

وی همچنین یادآور شد: در شعاع ۵۰ کیلومتری رومرکز، ظرف یک ماه پیش از وقوع زلزله ۹ زمین لرزه خرد جانمائی شده اند. فراتر از این بازه مکانی در حوالی بهبهان خوشه لرزه‌ای کوچکی با زمین لرزه های کوچکتر از ۳ با ۱۶ خرد لرزه شکل گرفته است(۲-۲-۲۰۱۹). در اطراف یاسوج، شمال مسجد سلیمان و شرق دزفول نیز پراکنش زلزله‌های یک ماه اخیر در شکل ۲ نشان داده شده است.

شکل۲- لرزه خیزی یکماهه اخیر کستره اطراف رومرکز زلزله ۴.۸

گسل مسبب زمین لرزه

رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در بیان گسل مسبب زمین لرزه نیز توضیح داد: رومرکز زلزله در میان دو ساختار بارز تکتونیکی منطقه قرار می‌گیرد، سامانه گسلی پیشانی کوهستان و سگمنت‌های متعدد آن به ویژه در این ناحیه و مرز افتادگی دزفول که منشاء تکتونیکی داشته و در نامگذاری‌ها از این عارضه بنام گسل لهبری هم نام برده شده است. در شمال رومرکز امتداد گسل مسجد سلیمان با راستای موازی با ساختارهای زاگرس بسوی رومرکز زلزله مجانب می‌شود.

وی ادامه داد: احتمالا امتداد این گسله در جنوب شرق  که در برخی مراجع بنام گسل شاه نشین نیز معرفی شده است و به نظر می‌رسد جملگی متعلق به سامانه گسلی پیشانی کوهستان باشند مسبب این زمین‌لرزه باشد. در جنوب‌شرق رومرکز زلزله ۴.۸ نیز قطعاتی پلکانی ولی هم راستای سامانه گسلی پیشانی کوهستان جانمائی شده اند. بنابراین احتمالا قطعه ای از سامانه گسلی پیشانی کوهستان زاگرس می‌تواند بعنوان گسل مسبب این زمین لرزه در نظر گرفته شود(شکل های ۳ و ۴).

شکل۳- گسله های اطراف رومرکز زلزله ۴.۸(بر اساس نقشه ارائه شده توسط حسامی، خ. ، )

شکل۴- گسله های اطراف رومرکز زلزله ۴.۸(بر اساس نقشه سازمان زمین شناسی)

مراکز جمعیتی اطراف رومرکز زلزله

دبیر کارگروه مخاطرات طبیعی همچنین اعلام کرد: در شعاع ۱۰ کیلومتری رومرکز زلزله ۴.۸ ایذه (گلگیر مسجد سلیمان) شهر گلگیر با جمعیت ۱۰۸۹ نفر(آمار ۱۳۹۵) به عنوان بزرگترین مرکز جمعیتی نزدیک قرار دارد. در همین شعاع بر اساس آمار ۱۳۹۵، ۵ آبادی به ترتیب تعداد جمعیت حاجی آباد (۱۳۹ نفر)، بکارجولان(۱۰۴ نفر)، تکاب شیخ ابول(۶۹ نفر)، چاه کرمک(۱۷ نفر) و قباد با ۱۳ نفر واقع شده اند(شکل۵) که با توجه به بزرگی و موقعیت زلزله، احتمالا بیشتر از مراکز جمعیتی دیگر تحت تاثیر زلزله قرار گرفته اند.

شکل۵- مراکز جمعیتی اطراف زلزله ۴.۸، بافرهای ۱۰ و ۲۵ کیلومتری

وضعیت ساخت و ساز

وی در بیان ویژگی های ساخت وساز منطقه نیز گفت: بر اساس آمار ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، شهر گلگیر دارای ۲۵۰ واحد مسکونی است که احتمالا تا این تاریخ تغییراتی در تعداد و تیپ ساختمانی واحدهای مسکونی این شهر رخ داده است. از ۲۵۰ واحد مسکونی این شهر تعداد ۴۲ واحد مسکونی اسکلت‌دار و مابقی فاقد اسکلت هستند. آبادی‌های ۱۰ کیلومتر اطراف رومرکز زلزله نیز که مجموع جمعیتی آنها ۳۴۲ نفر است، تنها دارای ۲۵ واحد مسکونی اسکلت دار است که آسیب پذیری بالای ناحیه بطور مجموع از این آمار قابل برآورد است.

بیت اللهی تلفات و خسارت های زلزله فوق را نیز اعلام کرد و گفت: بر طبق اعلام مدیریت بحران استان خوزستان(طی تماس تلفنی)، این زمین لرزه تلفات جانی در بر نداشته و خسارت های ساختمانی نیز در حد جزئی شامل ترک خوردگی برخی از ساختمان های قدیمی و بنائی و نیز ریزش دیوار حیاط خانه ها به تعداد محدود است.

نکته قابل توجه از نظر لرزه خیزی

این مسئول همچنین در بیان نکات قابل توجه از نظر لرزه خیزی در مورد زلزله اخیر یادآور شد: در تاریخ ۱۰-۷-۱۳۹۷ زمین لرزه ای به بزرگی ۴.۶ در استان چهارمحال و بختیاری در شرق رومرکز زلزله ۴.۸ گلگیر مسجد سلیمان در ساعت ۶:۱۲:۴۹ رخ داد. در تاریخ ۱۰-۸-۱۳۹۷ در ۱۸ کیلومتری جنوب شرق ایذه زلزله ای به بزرگی ۴.۵ در ساعت ۲۰:۱۷:۲۱ رخ داد و زلزله ۴.۸ در ادامه در ۲۱-۱۱-۱۳۹۷ در جنوب مسجد سلیمان رخ می دهد. نقشه موقعیت این سه زمین لرزه در شکل ۶ نشان داده شده است.

بیت اللهی افزود: ترتیب زمانی رخداد سه زلزله ۴.۶، ۴.۵ و ۴.۸ مهاجرت زلزله ها را به سمت غرب و بسوی شهر اهواز نشان می دهد. گسله های موازی و عمدتا با راستای شمال غرب – جنوب شرق بطور متوالی رخداد زمین لرزه های این ناحیه را موجب می شوند. در گذار زمانی از شرق به غرب، اگر این نکته مبتنی بر واقعیت های جنبش درونی زمین در پروفیل عمود بر امتداد زاگرس در محدوده های جنوب ایده، مسجد سلیمان و حوالی اهواز باشد، چنین می توان انتظار داشت که در ادامه تجمع و رهائی تنش، گسله اهواز نیز دچار تکاپوی لرزه ای گشته و زمین لرزه هائی را ایجاد کند.

شکل۶- رومرکز سه زمین لرزه اردل ۴.۶، ایذه ۴.۵و گلگیر ۴.۸ و امتداد یافتگی مهاجرت زلزله ها بسمت اهواز

پیشنهادهای مهم

وی در پایان این گفتگو به بیان پیشنهادهای خود پرداخت و گفت: با توجه به رخداد زلزله ۴.۸ در جنوب شهرستان مسجد سلیمان و در حوالی شهر گلگیر، نکات مهمی را باید مدنظر قرار داد که شامل موارد زیر است.

- پیش از رخداد زلزله ۴.۸، در حوالی رومرکز زلزله، دو پیشلرزه حدود دو ساعت قبل از آن رخ می دهد. این امر نظیر زلزله کرمانشاه، اهمیت توجه به رخداد زمین لرزه های خفیف بعنوان پیش لرزه‌های احتمالی را نشان می‌دهد. به مدیریت بحران استان خوزستان پیشنهاد می شود که امر آموزش توام با حفظ آرامش رفتار مردمی در زمینه توجه به رخداد زمین لرزه های خفیف را در رئوس برنامه های جاری خود قرار دهد.

- روند رخداد زلزله های ۴.۶ و ۴.۵ و ۴.۸ منطقه، جهت یافتگی مهاجرتی رخدادها بسوی شهر اهواز را نشان می دهد. قرار گیری گسله اهواز در راستای موازی با سامانه های گسلی پیشانی کوهستان و گسل اصلی جوان زاگرس در شرق آن، اهمیت توجه به رخداد زلزله ها را برای کلانشهر اهواز نشان می دهد. ضرورت دارد در این زمینه بر روی به ویژه گسل اهواز که از محدوده شهری نیز می گذرد مطالعات جزئی تر و پایش های دقیقتری را انجام داد.

- اکیدا "تعیین حریم گسل های شهر اهواز" را گوشزد می‌نماید. جلساتی در این زمینه در اهواز برگزار شده ولی متاسفانه آنچنان که باید مورد توجه جدی قرار نگرفته است. در هنگام رخداد زلزله ها، متوجه اهمیت کار می‌شویم ولی بعد از مدتی موضوع را فراموش می کنیم. از استانداری محترم خوزستان درخواست دارد موضوع را مورد رسیدگی قرار دهند.